🌍 نقض حقوق بشر و محیطزیست در ایران؛ وقتی طبیعت هم قربانی میشود
در سالهای اخیر، بحران محیطزیست در ایران از یک موضوع علمی به مسئلهای جدی در حوزهی حقوق بشر تبدیل شده است.
حقِ داشتن محیطزیست سالم، جزو حقوق بنیادین بشر به شمار میآید، اما در ایران این حق به شکلهای گوناگون نقض میشود — از تخریب جنگلها و خشک شدن تالابها گرفته تا سرکوب فعالان محیطزیست.
---
🌿 حق بر محیطزیست؛ یکی از حقوق انسانی
در منشور جهانی حقوق بشر و همچنین در اسناد بینالمللی مانند اعلامیه استکهلم (۱۹۷۲) و پیمان پاریس (۲۰۱۵)، داشتن محیطزیست سالم، بخشی از حقوق بنیادین انسان شناخته شده است.
اما در ایران، با وجود آنکه قانون اساسی در اصل ۵۰ حفاظت از محیطزیست را وظیفهی عمومی دانسته، واقعیتهای میدانی چیز دیگری را نشان میدهد.
---
🚱 بحرانهای زیستمحیطی در ایران
ایران با مجموعهای از بحرانهای زیستمحیطی روبهرو است که مستقیماً بر زندگی و سلامت مردم تأثیر میگذارد:
خشک شدن دریاچهها و تالابها مثل ارومیه، هامون و گاوخونی
آلودگی شدید هوا در تهران، اهواز و اصفهان
قطع بیرویه درختان و تخریب جنگلها
کاهش منابع آبی و فرونشست زمین در مناطق مرکزی کشور
مدیریت ناکارآمد پسماند و زبالههای صنعتی
این موارد فقط مشکلات زیستمحیطی نیستند؛ بلکه مستقیماً با حق انسانها بر «زندگی سالم» و «سلامت جسمی و روانی» در ارتباطاند، و نقض آشکار حقوق بشر محسوب میشوند.
---
⚖️ سرکوب فعالان محیطزیست
یکی از ابعاد جدی نقض حقوق بشر در ایران، برخورد امنیتی با فعالان محیطزیست است.
در سالهای گذشته، دهها فعال محیطزیست در ایران بازداشت یا به اتهامات امنیتی محکوم شدهاند.
پروندههایی مانند بازداشت اعضای «مؤسسه حیات وحش میراث پارسیان» از شناختهشدهترین نمونههاست.
بسیاری از این افراد بهجای همکاری در حفاظت از طبیعت، به جرمهای سیاسی متهم شدند — در حالی که فعالیت آنها صرفاً پژوهشی و زیستمحیطی بود.
---
💧 بیعدالتی زیستمحیطی؛ قربانیان خاموش
در بحرانهایی مثل خشک شدن دریاچه ارومیه، یا ریزگردهای خوزستان، هزاران خانواده زندگی خود را از دست دادهاند.
مردم بومی، کشاورزان، دامداران و زنان در مناطق خشک بیشترین آسیب را دیدهاند، اما صدای آنها کمتر شنیده شده است.
این وضعیت، نوعی بیعدالتی زیستمحیطی است؛ یعنی فشار تخریب محیطزیست بیشتر بر دوش طبقات ضعیفتر جامعه است.
---
🔍 رابطهی محیطزیست و حقوق بشر
وقتی محیطزیست از بین میرود، حق بر سلامت، مسکن، آب، غذا و امنیت نیز از بین میرود.
به همین دلیل، سازمان ملل و شورای حقوق بشر در سالهای اخیر بارها تأکید کردهاند که حفاظت از محیطزیست، بخشی از اجرای حقوق بشر است.
در ایران نیز بدون اصلاح ساختارهای مدیریتی و تضمین آزادی فعالان مدنی، نمیتوان از حفاظت واقعی طبیعت سخن گفت.
---
🌱 نتیجهگیری
محیطزیست فقط مسئلهی درخت و آب و هوا نیست؛ مسئلهی زندگی، عدالت و کرامت انسانی است.
وقتی جنگلها میسوزند و رودخانهها خشک میشوند، در واقع بخشی از حق حیات مردم از بین میرود.
دفاع از محیطزیست یعنی دفاع از حق زندگی — و تا زمانی که این حق به رسمیت شناخته نشود، نمیتوان از عدالت و پیشرفت واقعی سخن گفت.
---
کانون دفاع از حقوق بشر در ایران
# مهسا امینی
basharieyat@
#Mahsa Amini
vvmiran
#حقوق_بشر
#محیط_زیست
#ایران
#عدالت_زیستمحیطی
