زندان بدنام قرچک ورامین، واقع در حاشیهی تهران، سالهاست که بهعنوان یکی از سیاهترین و ترسناکترین زندانهای جمهوری اسلامی شناخته میشود. این زندان، که بزرگترین زندان زنان در خاورمیانه به شمار میرود، امروز به نمادی از فقر امکانات، سرکوب سیاسی و بحران انسانی تبدیل شده است.
⚠️ افزایش مرگ زندانیان و وضعیت بحرانی بهداشت
در ماههای اخیر گزارشهایی از مرگ چند زندانی زن در قرچک منتشر شده است؛ رخدادهایی که دوباره خواستهها برای بستن این زندان را افزایش داده است. بر اساس گزارشهای متعدد، زندان قرچک در ابتدا برای نگهداری مجرمان عمومی ساخته شده بود، اما به دلیل کمبود امکانات و وضعیت غیربهداشتی، به محلی خطرناک برای جان زندانیان تبدیل شده است.
زندانیان سابق میگویند قرچک با تراکم شدید جمعیت، بهداشت ضعیف و کمبود شدید خدمات درمانی روبهروست. گروههای حقوق بشری، همین کمبود خدمات درمانی را اصلیترین دلیل مرگ سه زندانی زن در یک ماه گذشته اعلام کردهاند.
🧱 واکنشها و اعتراضها
در واکنش به این وضعیت، حدود ۱۵۰ زندانی سابق با انتشار بیانیهای مشترک، شرایط غیرانسانی این زندان را محکوم کرده و از نهادهای بینالمللی خواستهاند تا برای تعطیلی کامل زندان قرچک اقدام کنند.
👩⚖️ نظر کارشناسان و فعالان حقوق بشر
«نسرین ستوده»، وکیل و فعال برجسته حقوق بشر، سالها پیش قرچک را «غیرقابل سکونت» توصیف کرده بود. همچنین «عالیه مطلبزاده»، عکاس خبری و فعال حقوق بشر، در گفتوگو با رادیو فردا فاش کرده که بسیاری از زندانیان سابق از وجود عقرب و موش در زندان شکایت داشتهاند.
⚖️ دیدگاه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
چند اصل از قانون اساسی ایران مستقیماً به حقوق زندانیان و رفتار انسانی با آنان اشاره دارد:
🔹 اصل ۲۲
میگوید:
> «حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون است مگر در مواردی که قانون تجویز کند.»
📌 بنابراین حتی اگر کسی محکوم به زندان باشد، کرامت انسانی او باید حفظ شود.
🔹 اصل ۳۹
> «هتک حرمت و حیثیت کسی که به حکم قانون دستگیر، بازداشت، زندانی یا تبعید شده باشد به هر صورت که باشد ممنوع و موجب مجازات است.»
📌 در زندان قرچک، گزارشهایی از رفتار تحقیرآمیز، شرایط غیر بهداشتی و محرومیت درمانی منتشر شده است؛ همهی اینها مصداق هتک حرمت زندانی و نقض اصل ۳۹ است.
🔹 اصل ۱۵۶ و ۱۵۹
قوه قضاییه را موظف میکند که از حقوق فردی و عدالت اجتماعی دفاع کند. در حالی که در مواردی مانند قرچک، قوه قضاییه متهم است که از رسیدگی به وضعیت اسفناک زندانها خودداری میکند.
---
🌍 دیدگاه سازمانها و اسناد بینالمللی حقوق بشر
ایران عضو چند سند مهم حقوق بشری است (حتی اگر همه را بهطور کامل اجرا نکند):
🔹 اعلامیه جهانی حقوق بشر (UDHR)
ماده ۵ میگوید:
> «هیچکس نباید شکنجه شود یا مورد رفتار یا مجازات بیرحمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز قرار گیرد.»
📌 شرایط غیر بهداشتی، نبود خدمات درمانی و ازدحام زندانیان در قرچک از نظر سازمانهای حقوق بشری نوعی رفتار غیرانسانی تلقی میشود.
🔹 میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی (ICCPR)
که ایران در سال ۱۳۵۴ آن را پذیرفته است.
ماده ۱۰ این میثاق میگوید:
> «با همهی افرادی که از آزادی خود محروم شدهاند باید با انسانیت و احترام به شأن ذاتی انسان رفتار شود.»
📌 گزارشهای مربوط به مرگ زندانیان، نبود درمان و شرایط غیربهداشتی در قرچک، نقض مستقیم این ماده است.
🔹 قواعد نلسون ماندلا (قواعد حداقل رفتار با زندانیان)
مصوب سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۵ است و میگوید:
> زندانیان باید به خدمات درمانی مشابه جامعه بیرون از زندان دسترسی داشته باشند، و ازدحام بیش از حد یا محیط غیربهداشتی نوعی شکنجه غیرمستقیم محسوب میشود.
---
🧭 جمعبندی
🔸 از نظر قانون اساسی ایران، زندانیان باید با احترام و رعایت کرامت انسانی نگهداری شوند.
🔸 از نظر سازمانهای بینالمللی حقوق بشر، شرایط گزارششده در قرچک نقض صریح حقوق بشر است.
🔸 بنابراین، ادامهی فعالیت زندان قرچک در وضعیت فعلی، نه تنها با قوانین داخلی ایران، بلکه با تعهدات بینالمللی کشور نیز در تضاد است.
#قرچک #زندان_قرچک #حقوق_بشر #ایران #زنان
