پوشش و مجازات؛ نقض حق انتخاب فردی در سایهی تفتیش عقیده
پوشیدن شلوارک و محکومیت به خلاصهنویسی کتاب مذهبی در قم، نه یک ماجرای سادهی قضایی، بلکه نشانهای عمیق از بحران آزادی و کرامت انسانی در ساختار حقوقی جمهوری اسلامی ایران است. در جامعهای که انتخاب نوع پوشش میتواند به عنوان جرم تعریف شود، قانون نه حافظ انسان، بلکه ابزار انقیاد اوست.
در پروندهای که به تازگی از یکی از شعب دادسرای قم منتشر شده، مردی تنها به دلیل پوشیدن شلوارک در انظار عمومی، به عنوان «رفتار خلاف عفت عمومی» مجرم شناخته و به مجازات فرهنگی، یعنی خلاصهنویسی کتاب مذهبی محکوم شده است. این رأی، هرچند ظاهراً در ظاهر فاقد خشونت فیزیکی است، اما در عمق خود مصداق آشکار تحقیر آزادی اندیشه و نقض اصل کرامت انسانی است. تحمیل رفتار یا باور دینی، آن هم از مسیر قضاوت و اجبار، نه تربیت است و نه قانون، بلکه شکل دیگری از تفتیش عقیده است.
حق انتخاب پوشش و کرامت انسانی
حق انتخاب پوشش، نه امتیازی اجتماعی بلکه حقی ذاتی و طبیعی است که از آزادی بدن و اختیار فردی سرچشمه میگیرد. در فلسفه حقوق بشر، بدن انسان قلمرو خصوصی اوست و هیچ قدرت سیاسی یا مذهبی حق ورود به این حریم را ندارد. هنگامی که دستگاه قضایی فردی را تنها به دلیل پوشش متفاوت مجازات میکند، در واقع اصل حاکمیت انسان بر بدن خود را نقض میکند؛ اصلی که در ماده ۳ و ۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر به صراحت مورد تأکید قرار گرفته است.
بررسی در پرتو قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصول متعددی بر کرامت انسانی و آزادیهای مشروع تأکید میکند. اصل ۲۲ میگوید: «حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون است مگر به حکم قانون.» اما وقتی خود قانون به ابزار سرکوب بدل شود، عدالت معنای خود را از دست میدهد. همچنین اصل ۲۳ به صراحت میگوید: «تفتیش عقاید ممنوع است و هیچکس را نمیتوان به صرف داشتن عقیدهای مورد تعرض قرار داد.» با این حال، همین اصول در عمل نادیده گرفته میشوند و به نام حفظ اخلاق یا ارزشهای دینی، شهروندان از ابتداییترین حقوق خود محروم میگردند.
پوشش به مثابه ابزار کنترل اجتماعی
در حکومتهای اقتدارگرا، پوشش نه تنها مسئلهای فرهنگی، بلکه ابزاری برای نظارت بر بدن و ذهن انسان است. آنچه در قم رخ داده، تداوم همان نظام کنترلی است که بدن را ملک حاکم میداند، نه متعلق به صاحب آن. مجازات «فرهنگی» در چنین سیستمی، ظاهری نرم و انساندوستانه دارد، اما در واقع، فرد را وادار به اعتراف درونی میکند؛ اعتراف به گناهی که اساساً وجود ندارد.
نقض اعلامیه جهانی حقوق بشر
بر اساس ماده ۱۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر، هر انسانی حق دارد از آزادی اندیشه، وجدان و مذهب برخوردار باشد و هیچکس را نمیتوان مجبور کرد عقیدهای را بپذیرد یا به شیوهای خاص عمل کند. در همین راستا، مجازات بهخاطر نوع پوشش یا باور، نقض مستقیم این ماده است و نشان میدهد که جمهوری اسلامی نهتنها به حقوق بنیادین انسان احترام نمیگذارد، بلکه آن را به ابزار ایدئولوژیک خود تبدیل کرده است.
نتیجهگیری: قانون در خدمت سلطه
در جهانی که آزادی پوشش یکی از ابتداییترین مظاهر آزادی انسان است، صدور حکم برای پوشیدن شلوارک، نه فقط مضحک، بلکه تراژدی حقوقی است. این واقعه نمادی است از تضاد میان ظاهر دینی قانون و روح انسانی عدالت. جامعهای که شهروندش را به خاطر شلوارش قضاوت میکند، در واقع خود را از درون عریان کرده است؛ عریان از منطق، از اخلاق و از انسانیت.
#مهساامینی #vvmiran @baschariyat #MahsaAmini
