خشونت خانگی و سکوت قانون؛ به بهانه قتل یکی از اعضای دانشگاه تهران
قتل یکی از اساتید دانشگاه تهران به دست همسرش بار دیگر بحث خشونت خانگی و جایگاه زنان در قانون ایران را به صدر توجه افکار عمومی آورد. در این یادداشت، به بررسی ابعاد حقوقی و اجتماعی این موضوع پرداختهام.
🟣 چکیده
قتل یکی از اعضای گروه آموزشی مطالعات زنان دانشگاه تهران به دست همسرش، بار دیگر مسئلهی خشونت علیه زنان و خلأهای قانونی موجود در ایران را در مرکز توجه قرار داده است. این یادداشت نگاهی دارد به ابعاد اجتماعی و حقوقی چنین رخدادهایی و جایگاه حقوق زنان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
---
🔹 خشونت علیه زنان؛ مسئلهای اجتماعی، نه شخصی
وقتی زنی تحصیلکرده و استاد دانشگاه قربانی خشونت خانگی میشود، روشن است که ریشهی مشکل در رفتار فردی خلاصه نمیشود. خشونت خانگی در ایران هنوز به عنوان «اختلاف خانوادگی» یا «موضوع شخصی» شناخته میشود، در حالی که بر اساس اسناد بینالمللی از جمله اعلامیه رفع خشونت علیه زنان (سازمان ملل، ۱۹۹۳)، این پدیده یکی از اشکال آشکار نقض حقوق بشر است.
نبود قوانین ویژه برای حمایت از زنان در معرض خشونت، فقدان سازوکارهای اجرایی مؤثر و نهادهای حمایتی، از جمله عواملی است که باعث تداوم این چرخه میشود.
---
🔹 جایگاه حقوقی زنان در قانون اساسی ایران
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصول ۲۰ و ۲۱، به ظاهر بر برابری و حمایت از حقوق زنان تأکید دارد:
اصل ۲۰: همه افراد ملت از حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند.
اصل ۲۱: دولت موظف است حقوق زنان را در تمام جهات تضمین کرده و از آنان در برابر آسیبهای اجتماعی حمایت نماید.
اما در عمل، قوانین مدنی، کیفری و خانوادگی ایران جایگاه برابری برای زنان قائل نیستند. محدودیت در حق طلاق، حضانت، سفر، اشتغال و حتی درک نابرابر از «سرپرستی» خانواده، نمونههایی از این تبعیض ساختاری است که بستر خشونت را تقویت میکند.
---
🔹 ابعاد انسانی و فرهنگی
قتل زنان تحصیلکرده و فعال اجتماعی نشان میدهد که آگاهی فردی کافی نیست؛ زیرا خشونت ریشه در ساختارهای فرهنگی و حقوقی دارد. سکوت اجتماعی و قبح شکستن نهاد خانواده در جامعه، سبب میشود بسیاری از زنان در سکوت، خشونت را تحمل کنند.
---
🔹 راهکارها و ضرورت اصلاح
برای مقابله با خشونت علیه زنان، صرف محکومیت اخلاقی کافی نیست. نیاز به اصلاحات بنیادین در قانون و آموزش وجود دارد:
1. تصویب قانون جامع منع خشونت علیه زنان.
2. ایجاد مراکز حمایتی و پناهگاههای امن برای زنان در معرض خطر.
3. آموزش عمومی در زمینه برابری جنسیتی و تغییر نگرشهای فرهنگی نسبت به نقش زن و مرد در خانواده.
4. استقلال بیشتر نظام قضایی در رسیدگی بیطرفانه به جرائم خانوادگی.
---
🔹 جمعبندی
قتل این عضو دانشگاه، تنها یک تراژدی فردی نیست؛ بلکه بازتاب یک ساختار فرهنگی و قانونی نابرابر است. تا زمانی که قانون و جامعه در برابر خشونت علیه زنان موضعی روشن، حمایتی و اجرایی اتخاذ نکنند، چنین فجایعی تکرار خواهند شد.
کانون حمایت از حقوق بشر در ایران
# مهسا امینی
#خشونت_علیه_زنان
#حقوق_زنان
#خشونت_خانگی
#زن_زندگی_آزادی
