آنچه گزارش شده
ویژگیها و نمونهها
از حدود نوامبر ۲۰۲۲، گزارشهای معتبر از ایران حکایت دارند که دختران مدارس دولتی دخترانه در چندین استان دچار علائمی مانند سردرد، تهوع، تنگی نفس، ضعف عضلانی، بیحسی، و حتی انتقال به بیمارستان شدهاند — در پی دیده شدن بو یا گاز مشکوک در کلاس/مدرسه.
گزارشها میگویند که دستکم ۳۰-۵۰ مدرسه در بیش از ۱۰ استان درگیر شدند.
بهعنوان مثال، در شهر قم در ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲، ۱۸ دانشآموز دختر گزارش شده که مسموم شدهاند؛ پس از آن در ۱۳ دسامبر همان سال، ۵۱ نفر دیگر در همان مدرسه.
بعضی گزارشها عدد بزرگتری میزنند: مثلاً یکی از گزارشها میگوید «از نوامبر ۲۰۲۲ تا مارس ۲۰۲۳، دستکم تا ۷٬۰۰۰ دانشآموز دختر در ۲۸ استان ایران مسموم شدهاند».
مقامات ایرانی برخیاً این موارد را به «استرس»، «بیماری زمینهای»، یا «حقه دوستانه» تعبیر کردهاند، اما همچنین اذعان شده که «برخی افراد خواستهاند تمام مدارس بهویژه مدارس دخترانه تعطیل شوند».
یکی از گزارشها میگوید: «دختران و کارکنان مدارس گزارش میدهند مجبور شدهاند در ساختمانهای متاثر باقی بمانند در حالیکه مسئولان از تحقیق مستقل خودداری کردهاند».
ارتباط با خیزش مهسا امینی
مرگ مهسا امینی در سپتامبر ۲۰۲۲ و اعتراضات گسترده پس از آن، نشانگر بُعد اجتماعی-سیاسی بزرگتر برای وضعیت دختران و زنان در ایران بود.
یکی از تحلیلها میگوید: «پس از مرگ مهسا امینی، دانشآموزان دختر در مدارس ایران بهویژه فعال شدهاند؛ و این حملات شیمیایی مشکوک دقیقاً زمانی آغاز شد که مدارس دخترانه به نماد مقاومت تبدیل شدند».
بهعبارتی: این اتفاقات فقط مسائل بهداشتی یا داخلی مدرسه نیستند؛ شواهد نشان میدهند که میتوان آنها را بخشی از تلاش عمومی یا پنهانی برای «ترساندن» یا «ساکت کردن» دختران مدارس تلقی کرد، چرا که نقش مهمی در خیزش داشتند.
ریشهی تأثیر: مهسا امینی و تولد نسلی آگاهتر
خیزش مهسا امینی نقطهای تاریخی در ایران بود. برای نخستین بار، دختران نوجوان و دانشآموزان دبیرستانی بهشکل گسترده در اعتراضات شرکت کردند.
از همان زمان، مدارس دخترانه نه فقط محل آموزش، بلکه صحنهی مقاومت مدنی شدند — جایی که دانشآموزان شعار میدادند، عکس مقامات را پایین میکشیدند، و در شبکههای اجتماعی صدایشان را بلند میکردند.
آن انرژی اعتراضی باعث شد که نسل تازهای از دختران به هویت زنانه و اجتماعی خود آگاهتر شوند. امروز، حتی با وجود کنترل شدید، در مدارس شاهد افزایش اعتمادبهنفس، پرسشگری، و انتقاد نسبت به تبعیض جنسیتی هستیم.
تغییر در فضای مدارس (۱۴۰۲–۱۴۰۴)
الف. آگاهی و گفتوگو
ب. کنترل و فشار امنیتی
ج. مسمومیتهای مشکوک و اثر روانی
تأثیر بر معلمان و آموزش رسمی
بخش قابل توجهی از معلمان زن، بهویژه در شهرهای بزرگ، خود را همدرد و همراه با دانشآموزان میدانند. بسیاری از آنان، هرچند بهصورت پنهانی، نمادهای همبستگی با جنبش زن، زندگی، آزادی را حفظ کردهاند (پوشش ساده، پرهیز از اجبار، یا گفتوگوهای حمایتی).
در مقابل، وزارت آموزش و پرورش سیاستهایی سختگیرانهتر برای «پوشش معلمان»، «تفکیک جنسیتی شدیدتر»، و «کنترل محتوای آموزشی» اعمال کرده است.
برخی از محتوای درسی رسمی نیز تغییر کرده تا «بر ارزشهای سنتی و انضباط دینی» تأکید کند، اما همین اقدام گاهی اثر معکوس دارد و دانشآموزان را بیشتر به تفکر انتقادی و مقاومت نمادین سوق میدهد.
تحول در ذهنیت دانشآموزان دختر
نسل جدید دختران، حتی در سن ۱۳ تا ۱۷ سال، زبان سیاسی و جنسیتی تازهای پیدا کردهاند؛
عباراتی مثل «بدن من، انتخاب من» یا «زن یعنی زندگی» در گفتگوهای روزمره رواج دارد.
آنها کمتر از نسلهای پیشین از اقتدار مردانه، مدیران سختگیر، یا قوانین تحمیلی میترسند.
در شبکههای اجتماعی، دانشآموزان نقش فعالی در بازنشر خبرهای حقوق زنان، نقد تبعیض، و ساخت محتوای اعتراضی ایفا میکنند.
این آگاهی تازه باعث ش«از مهسا تا مدرسه: بازتاب اعتراضات زن، زندگی، آزادی در محیطهای آموزشی»
ده مفهوم «زن بودن» دیگر صرفاً نقشی خانوادگی نباشد، بلکه هویتی اجتماعی و سیاسی تلقی شود.
نکات حقوق بشری
حق آموزش: دختران مدرسهای باید توانایی تحصیل در محیط امن و بدون ارعاب داشته باشند. این حملات، اگر عمدی باشند، نقض این حق هستند.
امنیت فیزیکی و روانی: مدرسه باید محل امن باشد. حملات یا تهدید به حملات، این امنیت را سلب میکند.
برابری جنسیتی: اگر حملاتی عمدتاً متوجه مدارس دخترانه باشد، بار جنسیتی دارد و میتواند مصداق تبعیض جنسیتی باشد.
جنبش زن، زندگی، آزادی در مدارس خاموش نشده — بلکه به شکلهای کوچک و نمادین (پوشش، رفتار، گفتگو) ادامه دارد.
نتیجهگیری
امروز مدارس دخترانه ایران فقط مکان آموزش نیستند؛
آنها آیینهی ادامهی خیزش زن، زندگی، آزادیاند —
جایی که آگاهی، شجاعت و پرسشگری در برابر ترس، سانسور و تبعیض ایستادهاند.
جنبش مهسا امینی، حتی پس از فروکشکردن خیابانیاش، در ذهن و زبان نسل تازه زنده است.
مدرسه در ایران امروز، میدان نبردی آرام اما پیوسته است؛ میان نسلی که آزادی را میخواهد و نظامی که آن را مهار میکند.
کانون دفاع از حقوق بشر در ایران
# مهسا امینی
# bashariyat@
# vvmiran
#Mahsa Amini
#حقوق- زنان
