گزارش یکسال خشونت علیه زنان در ایران ـ همزمان با هفته نارنجی
خبرگزاری هرانا – در آستانه هفته نارنجی، دادههای یکسال گذشته نشان میدهد خشونت علیه زنان در ایران نهتنها یک بحران خانوادگی، بلکه بخشی از یک سازوکار گسترده و ساختاری است. از قتل و تجاوز تا احکام قضایی و برخوردهای امنیتی، الگوهای خشونت در همه جای کشور دیده میشود و بدن، پوشش، روابط و کنشگری زنان همچنان یکی از نقاط اصلی کنترل حکومتی باقی مانده است.
این گزارش خلاصهای از موارد مستند شده میان ۴ آذر ۱۴۰۳ تا ۲۹ آبان ۱۴۰۴ است. هفته نارنجی، کارزار جهانی سازمان ملل برای مقابله با خشونت علیه زنان است؛ هفت روز نمادین که هر سال از ۲۵ نوامبر آغاز میشود تا توجه افکار عمومی را به اشکال مختلف خشونت جنسیتی جلب کند. به همین مناسبت، گزارش حاضر که به کوشش مرکز آمار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران بر پایه ۳۲۰ پرونده مستندشده از ۱۸۱ گزارش در فاصله یکساله میان ۴ آذر ۱۴۰۳ تا ۲۹ آبان ۱۴۰۴ آماده شده، تصویری آماری و تحلیلی از وضعیت خشونت علیه زنان در ایران ارائه میدهد؛ از قتل و آزار جنسی تا فشارهای ساختاری و قضایی.
خشونت مستقیم و مرگبار
در یکسال گذشته، بیش از ۱۱۰ زن و دختر در بستر خشونت خانگی یا خانوادگی به قتل رسیدهاند. قربانیان شامل زنان بزرگسال و دختران خردسال (۵، ۹، ۱۳، ۱۸ و ۲۳ ساله) بودهاند.
عوامل اصلی قتل: اختلافات خانوادگی، تنشهای مزمن، انگیزههای موسوم به ناموسی، مخالفت با ازدواج اجباری یا کودکهمسری، درخواست طلاق یا ترک رابطه، سوءظن و کنترلگری.
شیوههای قتل شامل چاقو، سلاح گرم، خفهکردن، ضربوجرح شدید یا سوزاندن بوده است. در دهها پرونده، مرتکب پس از قتل اقدام به خودکشی کرده است.
دستکم ۲۰ پرونده قتل خانوادگی چندقربانیه ثبت شده است: از گلستان و آمل تا بروجرد، کرمانشاه، ارومیه، ماکو، خرمآباد، مهاباد، لاهیجان و تهران.
همچنین دستکم ۲۵ قتل ناموسی در این بازه گزارش شده است. قربانیان شامل دختران ۱۷–۱۸ ساله و زنان جوان بودهاند؛ در چند مورد نیز مرتکب پسر نوجوان خانواده بوده است.
۹ اسیدپاشی علیه زنان مستند شده است: در تهران، کرج، خمام، سنندج و گلستان. در برخی موارد قربانی بینایی هر دو چشم را از دست داده است.
به علاوه، دستکم ۶ زن توسط همسر یا بستگان با آتشسوزی عمدی در سنندج، رضوانشهر، بندرعباس، تهران، مهاباد و سقز به قتل رسیدهاند.
تجاوز و آزار جنسی
پروندهها شامل موارد بیسابقه و تکاندهنده است: تجاوز در آمبولانس (که در یک پرونده قربانی جان باخت)، آزار جنسی ۱۲ زن جویای کار در تهران، تجاوز گروهی در یاسوج که به خودکشی قربانی منجر شد.
همچنین آزارهای خیابانی سریالی در سنندج و فریب با پوشش «کارفرما»، «صاحبخانه» یا «راننده اینترنتی» گزارش شده است. خبر تکاندهنده دیگر: زندانیکردن یک زن و دختر خردسالش در قفس پرندگان و تجاوز طی ۶ سال.
خودکشی و خودسوزی مرتبط با خشونت
دستکم ۲ زن پس از آزار شدید خانوادگی یا فروپاشی رابطه خودکشی کردهاند و یک زن جوان در مهاباد پس از خودسوزی جان باخته است.
خشونت ساختاری و حکومتی
بازداشت، احضار و بازجویی
در این دوره دستکم ۴۵ زن بازداشت و بیش از ۳۰ زن به نهادهای امنیتی احضار شدهاند. این برخوردها فعالان حقوق زنان، هنرمندان، خوانندگان زن، تولیدکنندگان محتوا، زنان حاضر در ویدیوهای رقص و زنانی را که بدون حجاب اجباری در اماکن عمومی بودند، دربرگرفته است.
پلمب اماکن و واحدهای صنفی
حداقل ۱۲ واحد صنفی شامل کافه، گالری، مطب و مراکز فرهنگی به دلیل «حجاب» یا «شئونات» پلمب شدهاند؛ از جمله یک مطب متخصص زنان در یزد.
محدودیتهای فرهنگی و هنری
لغو کنسرتها به دلیل حضور نوازنده یا خواننده زن، پروندهسازی برای شرکتکنندگان زن در همایشها و احضار هفت خواننده زن در بهبهان.
برخورد امنیتی با پوشش
بازداشت زنان به دلیل «نیمهبرهنگی» یا «رقص»، تشکیل پرونده برای برگزارکنندگان مراسم فرهنگی و ممانعت از حضور زنان در جلسات بازپرسی.
احکام کیفری و قضایی علیه زنان
در یک سال گذشته: بیش از ۲۰۰ ماه حبس تعزیری، ۷۴ تا ۱۷۸ ضربه شلاق، ممنوعیت فعالیت، ممنوعیت خروج، پابند الکترونیکی و اقامت اجباری.
نمونهها: حمیده زراعی ۱۸ ماه حبس + ۱۷۸ ضربه شلاق هستی امیری ۳ سال حبس + مجازاتهای تکمیلی مریم کریمی پابند الکترونیکی نینا گلستانی و رزیتا رجایی یک سال حبس فریبا حسینی و الهام صالحی احکام ترکیبی حبس و منع فعالیت
جغرافیای خشونت
خشونت علیه زنان در استانهای تهران، خراسان رضوی، البرز، کردستان، فارس، آذربایجان غربی، ایلام و کرمانشاه بیشترین موارد را داشته است.
روندها
زمستان و بهار اوج قتلهای خانوادگی بودهاند. اردیبهشت با ۱۹ قتل مرگبارترین ماه سال است. تابستان اوج برخوردهای امنیتی، احضار زنان و پلمب واحدهای صنفی. نزدیک ۸ مارس موج بازداشت فعالان زنان. قتلهای چندقربانیه در ماههای پایانی سال افزایش یافتهاند. آزار جنسی با شیوههای فریبنده (وعده کار، خانه، اجاره) و حتی در محیطهای رسمی مانند آمبولانس روندی صعودی داشته است.
خشونت به معنای جنایت علیه بشریت
این خشونتها بخشی از الگوی آزار جنسیتی سیستماتیک هستند. مجموعه فعالان پس از ۹ ماه تحقیق در سال ۲۰۲۳ نشان داد که زنان و دختران در ایران به دلیل جنسیتشان بهطور عمدی از حقوق بنیادین محروم میشوند — یافتههایی که بعدها در تصمیمگیریهای سازمان ملل مورد استناد قرار گرفت.
پروندههای ارائهشده در این گزارش نه منفردند و نه تصادفی؛ بخشی از سیاست سرکوب ساختاری هستند که زنان و دختران را در قانون و عمل کمتر از دیگران تلقی میکند. شناسایی این واقعیت ضروری است، چرا که ابعاد گسترده این نقضها نیازمند پاسخی مبتنی بر حقوق بینالملل، عدالت و پاسخگویی است.
#مهساامینی #MahsaAmini #vvmiran @baschariyat